Divan sohbetinde “kurumsal etik” tartışıldı

23 Kasım Pazar günü Anadoluhisarı’nda Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü Eğitim Tesislerinde düzenlenen VI. Divan Sohbeti’mizde Sabancı Holding Denetim Daire Başkanı-Etik Kurulu Başkanı Fuat Öksüz bizlerleydi…

Oldukça verimli geçen Divan Sohbeti’nden derlediğimiz konuşma notlarını özet halinde sizlerle paşlaşıyoruz.

Haluk Dortluoğlu

BYV Mütevelli Heyeti Başkan Vekili

Arkadaşlar,

Bir Divan Sohbeti programımıza hoş geldiniz. Bugün güneşli ama soğuk bir gündeyiz. Böyle bir günde “etik” hakkında konuşacağız. Bir konuğumuz var: Fuat Öksüz. Kendileri 1986 yılında Boğaziçi Üniversitesi İşletme bölümünden mezun olmuşlar. Fuat Bey uzun yıllar Andersen’de üst görevlerde çalıştılar. Daha sonraları Ernst&Young’a şirket ortağı olarak katıldılar.

Şu anda Sabancı Holding’te Denetim Daire Başkanı ve Etik Kurul Başkanı olarak görev yapıyorlar.

Sözü, Fuat Beye bırakıyorum.

Fuat Öksüz

Sabancı Holding Denetim Daire Başkanı-Etik Kurulu Başkanı

Öncelikle bana bu fırsatı verdiğiniz için teşekkür ederim. Etik, özellikle son üç yıldır görevim dolayısıyla üzerinde durduğum bir konu.

Bildiğiniz gibi ticari kurumların kâr elde etmek ve büyümek gibi belli başlı hedefleri var.

Fakat hedeflere giden yol her zaman çok kolay olmuyor, hedeflere kolay yollardan gidilemiyor. Bu yollarda insanların/şirketlerin karşılarına bürokrasi gibi, müşteri şikâyetleri gibi, rakipler gibi problemler çıkabiliyor. İşte “etik” özellikle bu tür engellerle karşılaşınca daha da önemli hale geliyor. Hedefe varmak önemli ama hedeflere nasıl varıldığı daha da önemli. Oraya varırken insanlara/çevreye zarar vermeden ulaşmak etik sayesinde gerçekleşiyor.

Etik; iyiye, doğruya yönlendiren, kötü ve yanlıştan uzak tutan kurallar bütünüdür.

Etik kavramının içinde doğruluk, dürüstlük, adalet, saygı, eşitlik, yasalara saygı gibi temel kavramlar var. Etik Kurum tanımı da bu değerleri içeriyor. Etik Kurum; temel iş ilke ve değerlerine her zaman, her koşulda uygun davranır; uygun kararlar alır. Uygun davranmak ve uygun kararlar almak için içtenlikle çaba gösterir. Son cümlenin altını özellikle çizmek isterim. Bu konuda çaba göstermek ve samimi olmak çok önemli.

Etik kurallara uymazsak ne olur? Aslen, bunun üzerinde fazla da konuşmaya gerek yok. Gerek dünya gerek ülkemiz bunun acı sonuçları ile doludur. Yaşanan şirket skandallarının temelinde Etik değerlere uyulmaması yatar. Bunların sonucunda da maalesef binlerce insan maddi manevi zarara uğramıştır. Buradan çıkan sonuç etik uygunsuzluğun sadece kişisel bir sorun değil, geniş kitlelere etkisi olabilecek kurumsal bir sorun haline de gelebildiğidir. Özellikle halka açık şirketlerde bu etki katlanarak artmaktadır.

Etik kurallar deyince ne anlaşılıyor/ne anlaşılmalıdır? Bazı evrensel değerler var: Doğruluk, dürüstlük, adalet, müşteri memnuniyeti, açıklık, şeffaflık gibi.

Bizim kurum olarak (Sabancı Holding) belirlediğimiz iş etiği kurallarımız 4 ana başlık altında yer alıyor. Bunlar;

1-Dürüstlük.

2-Gizlilik.

3-Çıkar çatışması.

4-Sorumluluklarımız.

a- Yasal Sorumluluklarımız

b- Müşterilerimize Karşı Sorumluluklarımız

c- Çalışanlara Karşı Sorumluluklarımız

d- Ortaklarımıza Karşı Sorumluluklarımız

e- Tedarikçi/İş Ortaklarımıza Karşı Sorumluluklarımız

f- Rakiplerimize Karşı Sorumluluklarımız

g- Topluma ve İnsanlığa Karşı Sorumluluklarımız

ı-“Sabancı” Adına Karşı Sorumluluklarımız

Bu ilkeleri destekleyici 5 adet politikamız var:

1-Çıkar çatışması politikası.

2-Gizli bilgilerin korunması politikası.

3-Adil çalışma ortamının oluşturulması ve sürdürülmesi politikası.

4-Hediye kabul etme ve verme politikası.

5- Sabancı Topluluğu şirketlerinin hisselerini alım satım politikası

Saydığım ilke ve politikalar her yerde olabilir, ama önemli olan bu ilke ve politikaların uygulanmasıdır.

Başarılı bir etik uygulaması için etik gerekli olan şartlar;

1-Üst yönetimin sahip çıkması lazım,

2-Etik kurallar ve etik ile ilgili süreç ve prosedürlerin yazılı olması lazım,

3-Süreci ve prosedürü takip eden, danışmanlık yapan bir birimin oluşturulması lazım,

4-Sürecin anlatılması, insanların bu konuda eğitilmesi lazım,

5-Süreci takip eden, denetleyen bir mekanizmanın olması; bir disiplin mekanizmasının tesis edilmesi lazım,

6-Etik ilkelere uymanın, insanların performans kriterlerinden biri olması lazım.

Burada yönetici ve çalışanlara da düşen sorumluluklar var. Diğerlerinin yanı sıra, çalışanların, etik ilkelere uyma ve ihlalle karşılaştığında bildirim sorumluluğu var, etik soruşturma olduğunda ise sürece destek olunmalıdır.

Yöneticiler de kurum içinde etik kültürünün oluşması için çabalamalı; iş süreçlerini tasarlarken de etik kurallara uygun bir şekilde dizayn etmelidir.

Bizde şu anda Yazılı etik kurallar ve uygulama sistemi var. Etik uyuşmazlıkların çözümlenmesi için de oluşturulmuş Etik Kurul mevcut. Etik kurul’a ulaşmak için özel bir e mail adresi ve telefonu var. Kurul, kendisine yapılan bildirimleri gizlilik prensibini de gözeterek inceleyip gerekli kararları veriyor. Bu kararlar uygulanmak zorunda.

Kişilerin etik ile ilgili karar verirken bizim “etik eleği” olarak adlandırdığımız süreçten geçip sırasıyla aşağıdaki 4 soruyu kendilerine soruyorlar. Etik süreçlerle ilgili kişinin kendine sorması gereken dört soru var:

Bu yaptığım(ız) etkinlik kanunlara, kurallarımıza, politikalarımıza ve iş geleneklerine uygun mu? (Standartlar)
Bu etkinlik, dengeli ve adil mi? Rakip şirket (başkası) yapsa, rahatsız olur muyduk? (Adalet Duygusu)
Şirketimiz ve paydaşlarımız, bu etkinliğin tüm ayrıntıları kamuoyunca duyulsa, rahatsız olur mu? (Duygular ve Etik Değerler)
“Algılanacak gerçek”, “objektif gerçek” ile ne ölçüde örtüşecek?

Vicdanımız, ya o ne diyor?

Soru

Kanunen suç olmayan ama etik dışı olan bir durum nedeniyle kişiye yaptırım uygulanabilir mi?

Fuat Öksüz

Tabii ki… Kurum kendi ilke ve kurallarını yayınlamış ve kişinin onayını almışsa, o kurala dayanarak yaptırım uygulayabilir.

Etik ilkeler toplum tarafından benimsenip uygulanırsa; herkes tarafından uygulanırsa bir anlam taşıyor, bunun için de birilerinin öncü, katalizör görevini üstlenmesi gerekiyor.

2007 yılında Türkiye’de yapılan bir araştırmada yöneticilere “Etik ilkeleri uygulamak şirketin karını kısa vadede nasıl etkiler?” diye sorulmuş. Cevaplayanların % 38’i vadede olumsuz etkiler, %27 si ise olumlu etkiler demiş. Aynı soru uzun vadeli kar için sorulduğunda %92 si olumlu etkiler cevabını vermiş. Bu önemsenmesi gereken bir sonuçtur.

Soru

Son dönemlerde piyasalarda mali kriz var. Dolayısıyla şirketler personel çıkartıyorlar. İşten çıkartmaları etik kurallar çerçevesinde nasıl değerlendiriyorsunuz?

Fuat Öksüz

Tabi bu sorunun cevabının işten çıkarmanın nedenine bağlı olarak verilmesi gerekir. Eğer şirketler çalışanlarını haklı nedenlere dayalı olarak çıkartıyorlarsa bu vaziyette etik dışı bir uygulamadan söz edilemez. Ama kiriz gibi bir şeyi bahane ediyor ve haksız nedenlerle çıkartıyorsanız durum daha farklıdır.

Soru

Son dönemlerde Almanya’da bir firmada (Uluslararası bir firma) devlet çalışanlarına rüşvet verme nedeniyle üst yönetim tamamen değişti. Bizde devletle ilişki kuran şirketlerde etik ilkeler uygulanabiliyor mu?

Fuat Öksüz

Bu çok hassas bir konu. Karşılıklı olarak iş birliği ve ortak irade gerekiyor. Bu durum, zaman içinde oturacak ve aşılacak bir konudur. Bütün tarafların etik kuralların arkasında durması ve uygulama iradesi göstermesi gerekiyor.

Soru

Torpil etik ihlali midir?

Fuat Öksüz

Eğer söz konusu kişiye diğer şahısların aleyhine olacak bir avantaj sağlıyorsa tabii ki etik ihlal sınırlarına girer.

Soru

Referans konusu bazen işe alımda amacını aşabiliyor. Bununla ilgili bir etik sınırlama var mı?

Fuat Öksüz

Bu noktada işe alım süreci ve prosedürü çok önemli. Önemli olan prosedürü uygulamaktır. Sadece “referans” değil, başka nedenlerle işe alım sürecinde haksızlık yapılmışsa bu etik ihlali içine girer.

Soru

Etik kelimesinin medeniyetimizde ahlak gibi bir karşılığı var. Fakat iş dünyası ısrarla etik lafzını kullanıyor. Bu konuda neler söylemek istersiniz.

Fuat Öksüz

Etik kavramı Türkçeye birçok yabancı kavram gibi girip de genel kabul gören bir olgudur. Önemli olan bizlerin ve toplumun konuyu nasıl algıladığıyla ilgilidir. Farklı etik kavramlarından da bahsedilebilir. Biz bu sohbette iş etiğinden, iş dünyasında genel kabul görmüş olan değerlerden bahsettik. Profesyonel etik, yararcı etik, dini etik gibi birçok etik kavramı var.